Het ontstaan van de vuurwerktraditie

Bij de gedachte aan oud & nieuw is vuurwerk doorgaans een veelvoorkomende associatie. Al eeuwenlang is de vuurwerktraditie op veel plekken in de wereld (waaronder Nederland) niet meer weg te denken bij het inluiden van het nieuwe jaar. Maar aan wie hebben we al dat spectaculaire vuurwerk eigenlijk te danken? Hoe is vuurwerk eigenlijk ontstaan? En hoe zit het met de geschiedenis van de vuurwerktraditie in Nederland? In dit artikel nemen we een duik terug in de geschiedenis en zetten we alle feiten voor je op een rijtje.

Hoe is vuurwerk ontstaan en door wie is het uitgevonden?

Over het ontstaan van vuurwerk gaan veel verschillende verhalen rond. Tot vandaag de dag is het namelijk niet met zekerheid te zeggen hoe vuurwerk ontstaan is en wie de grondleggers ervan waren. De meest aannemelijke theorie van diverse wetenschappers gaat ervanuit dat de Bengalen (inwoners van Bangladesh) de eerste waren die vuurwerk ontdekte. En ja, het klinkt misschien vreemd, maar deze ontdekking kwam tot stand tijdens het koken. Zo is het volgens de theorie zo dat de Bengalen salpeter (kaliumnitraat) gebruikte als zout. En laat salpeter nou net een belangrijk ingrediënt zijn van vuurwerk. Naar alle waarschijnlijkheid is er gedurende het koken salpeter gemorst en daarbij vervolgens in een vlam terecht gekomen. Het effect dat hierdoor ontstond is volgens wetenschappers het begin van het ontstaan van vuurwerk geweest.

Ontwikkelingen binnen het ontstaan van vuurwerk

Veel mensen denken vaak dat vuurwerk is ontstaan in China. Naar alle waarschijnlijkheid is dit niet het geval, maar is dit voor het eerst ontstaan (zoals reeds benoemd) in Bangladesh. Dit neemt echter niet weg dat de Chinezen de eerste echte gebruikers waren van vuurwerk. Zij ontdekte namelijk als allereerste buskruit (het belangrijkste bestanddeel van vuurwerk). Chinezen gebruikte vuurwerk in de geschiedenis al langere tijd tijdens religieuze feesten en voor het verjagen van boze geesten.

En in Europa?

De Chinezen waren (en zijn nog steeds) de echte voorlopers op het gebied van vuurwerk. In tegenstelling tot China duurde het in Europa ontzettend lang voordat vuurwerk voor het eerst in beeld kwam. Waarschijnlijk bereikte vuurwerk namelijk pas rond de dertiende eeuw (doordat Marco Polo gedurende zijn rondreis vanuit Azië vuurwerk naar Europa had meegenomen) voor het eerst Europa. Destijds had vuurwerk echter andere doeleinden die niet zo feestelijk waren. Zo werd het vooral gebruikt door militairen als hulpmiddel bij het voeren van oorlogen en het afgeven van signalen in gevallen van nood. In de negentiende eeuw kwamen er veel ontwikkelingen op het gebied van vuurwerk. Hierdoor ontstonden veel verschillende theorieën over hoe je diverse soorten vuurwerk kunt maken. Tot de dag van vandaag worden er nog steeds ontwikkelingen doorgevoerd in het samenstellen van vuurwerk om zo tot het meest spectaculaire resultaat te komen.

De vuurwerktraditie in Nederland door de jaren heen

De vuurwerktraditie zoals we hem vandaag de dag kennen is niet uit het niets ontstaan. Onderstaand een overzicht van belangrijke ontwikkelingen met betrekking tot de vuurwerktraditie in Nederland:

• Dertiende eeuw: komst vuurwerk naar Europa (en naar Nederland);
• 1576: begin van het vieren van Nieuwjaar op 1 januari;
• 1648: feestelijkheden op de Dam met vuurwerk ter gelegenheid van de Vrede van Münster;
• 1713: grote vuurwerkshow bij de Hofvijver in Den Haag ter gelegenheid van de Vrede van Utrecht;
• Jaren ’60 & ’70 van de twintigste eeuw: begin van de gewoonte om tijdens de jaarwisseling zelf vuurwerk af te steken;
• 1980: wetgeving over de luidheid van consumentenvuurwerk om gehoorschade te voorkomen. Veel knalvuurwerk was niet meer beschikbaar;
• Eind jaren ’90: komst van veel nieuw siervuurwerk waaronder siercakes met een grotere kruitinhoud;
• 2020 – 2021: nationaal vuurwerkverbod in verband met COVID-19.